Emniyet Yönetim Sistemi “Safety Management System” (SMS)

Havacılık sektörü, sıkı kurallara ve yönetmeliklere tabi olan, yüksek düzeyde teknik bilgi ve beceri gerektiren bir sektör olduğu herkesçe malum. Elbette ki uçuş güvenliği, havacılıkta en önemli önceliklerden biri (belki de en önemlisi) ve havacılık organizasyonlarının güvenliği sağlamak için çeşitli önlemler alması kaçınılmaz. Bunlardan biri de havacılıkta kullanılan birçok prosedürün ve kuralların uygun bir şekilde uygulanmasını sağlayan bir yönetim sistemi olan Emniyet Yönetim Sistemi “Safety Management System” (SMS) dir.

Emniyet Yönetim Sistemi “Safety Management System” (SMS), havacılık sektöründeki uçuş güvenliği risklerini tespit etmek, analiz etmek, kontrol etmek ve azaltmak için geliştirilmiş bir yönetim sistemidir. Bu sistem, havacılık şirketlerinin ve kuruluşlarının, uçuş operasyonlarında karşılaşabilecekleri riskleri yönetmelerine yardımcı olur.

Emniyet Yönetim Sistemi, havacılıkta bir güvenlik kültürü oluşturmak için önemli bir araçtır. Havacılık şirketleri ve kuruluşları, güvenliği sadece bir hedef değil, aynı zamanda bir kültür haline getirmelidir ve otoriteler tarafından beklenen de aslında budur. Bu nedenle, SMS, havacılık sektöründe bir güvenlik kültürünün geliştirilmesine yardımcı olan önemli bir araçtır.

SMS’ nin İçeriği ve Özellikleri

Emniyet Yönetim Sistemi (SMS), havacılık işletmelerinde, havacılık otoritelerinde ve diğer ilgili taraflarda (hava yolu şirketleri, havaalanı işletmeleri, handling firmaları vb.) uygulanabilir belirli adımlar ve prosedürler içerir. Bu adımlar, risklerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve yönetimi gibi süreçleri içerir.

Emniyet Yönetim Sistemi’ nin özellikleri arasında, işletmelerin kendi risk yönetim sistemlerini geliştirmeleri yer alır. Bu sistemler, havacılık işletmelerinin riskleri belirlemesine, analiz etmesine, değerlendirmesine ve yönetmesine olanak tanır. Ayrıca, Emniyet Yönetim Sistemi (SMS), havacılık işletmelerinin güvenlik performanslarının sürekli olarak izlenmesine ve iyileştirilmesine de olanak tanır.

SMS’ nin Uygulanması

Emniyet Yönetim Sistemi uygulaması, havacılık işletmeleri açısından birçok yarar sağladığı yadsınamaz bir gerçek. Lakin, uygulama süreci bazı zorluklarla karşılaşabilir. Bunlar arasında, Emniyet Yönetim Sistemi’ nin maliyeti, personel eğitimi, prosedürlerin belirlenmesi ve uygulanması gibi faktörler yer alır. (Bknz: aşağıda bahsettiğim 2 P ikilemi)

Emniyet Yönetim Sistemi’ nin uygulanması, havacılık işletmeleri için birçok adımı içerir. Bunlar arasında, risklerin belirlenmesi, analiz edilmesi ve değerlendirilmesi, prosedürler belirlenmesi ve uygulanması, güvenlik performansının izlenmesi ve raporlanması yer alır.

* Risklerin Belirlenmesi

Emniyet Yönetim Sistemi’ nin en önemli adımlarından biri, risklerin belirlenmesidir. Havacılık işletmeleri, faaliyetlerindeki tüm riskleri belirlemek ve analiz etmek için belirli yöntemler kullanır. Riskler, fiziksel, operasyonel, finansal ve insan kaynakları gibi farklı alanlarda olabilir.

* Risk Analizi ve Değerlendirme

Risklerin belirlenmesinin ardından, riskler analiz edilir ve değerlendirilir. Bu süreçte, risklerin olası sonuçları, sıklığı ve şiddeti gibi faktörler dikkate alınır. Bu analizler, havacılık işletmelerine riskleri önceden belirleme ve önleme fırsatı sağlar.

[box type=”note” align=”aligncenter” class=”” width=””]Not: Bu noktada bir ekleme yapmalıyım. Halk arasında bir konunun imkansıza yakın ihtimalde olduğu ifade etmek için “binde bir” tabiri sıklıkla kullanılır. Konu havacılık olunca bu tabir havada kalıyor zira havacılıkta binde birçok çok yüksek bir değerdir. Hatta bazı durumlarda milyonda bir bile yüksek kalabilir. Örneğin global ölçekte bir Havayolu Şirketinin yıllık gerçekleştirdiği uçuş sayısı 500 bin ile 1 milyon arasında. Şimdi buna göre 1 milyonda bir riski kabul etmek, yılda 1 uçuşta gerçekleşecek kaza/kırımı kabul etmek gibi bir anlam taşımış olmuyor mu sizce de?[/box]

* Risk Yaklaşım Örnekleri:

Bu tablo, yaygın olarak kullanılan basit bir emniyet riski olasılıkları tablosudur. Tablo, tehlikelerin sonuçlarının ortaya çıkma olasılığını gösteren kategorileri ve her bir kategoriye atanan değeri basitçe belirtmektedir. Havacılık sektöründe faaliyet gösteren kuruluşlar, bu tabloyu kendilerine göre daha işlevsel hale getirebilir.

Havacılık kuruluşları, emniyet risklerini değerlendirip olasılıkları belirledikten sonra tehlikelerin sonuçlarının şiddetlerini de değerlendirmelidir. İfade edilen tehlike sonuçlarının şiddetleri, havacılık kuruluşlarının oluşturacakları emniyet riski şiddet tablolarına göre değerlendirilmelidir. Aşağıda basit bir şiddet tablosu örneği görebilirsiniz.

Tehlikelerin sonuçlarının kabul edilebilir seviyede olup olmadığının belirlenmesi için ilk olarak, emniyet riskinin genel bir değerlendirmesi gerekir. Bunu yapabilmek için aşağıdaki gibi bir “emniyet riski değerlendirme matrisi” oluşturulmalıdır.

Son olarak, emniyet riski değerlendirme matrisi ile emniyet riski olasılık ve şiddet durumları bir araya getirilerek emniyet riski tahammül edilebilirlik matrisi meydana getirilmelidir. Havacılık kuruluşları, ilgili matrisleri oluşturarak ve geliştirerek faaliyet çevrelerindeki emniyet risklerini kontrol ederek azaltabilirler.

* Prosedürlerin Belirlenmesi ve Uygulanması

Riskler belirlendikten ve analiz edildikten sonra, havacılık işletmeleri, prosedürlerin belirlenmesi ve uygulanması için bir çerçeve oluşturur. Bu prosedürler, faaliyetlerin güvenli bir şekilde yürütülmesi için gereken standartları belirler.

[box type=”info” align=”aligncenter” class=”” width=””]Burada araya kısa bir giriş yapıp, 2 P ikilemi kavramını açıklamalıyım.[/box]

* 2 P İkilemi:

Havacılık şirketleri, diğer tüm ticari kuruluşlar gibi, asıl kuruluş amacı karlılık olan işletmelerdir. Dolayısı ile yukarıda bahsettiğim emniyet kültür ve politikalarını oluştururken ve kaynaklarını bu kanala aktarırken, aynı zamanda karlılığı da göz ardı etmemeleri gerekir. Aksi halde şirketin mali açıdan zafiyete uğraması ve hatta iflas kaçınılmaz olur.

Sonuç olarak üretim (Production) ve koruma (Protection) daima çelişen iki faktör olarak şirketlerin karşına çıkan bir

yol ayrımıdır. Burada doğru yaklaşım, bu konuları bir yol ayrımı olarak görmeyip, optimum bir entegrasyonla iki olgunun birlikte yürütülmesidir.

Bu konuda SMS’ in Risk Yönetimi başlığı yol gösterici olabilir. Buna göre riskler kategorize edilerek, göz yumulabilir, kabul edilebilir, kabul edilemez gibi başlıklara ayrılarak riskler ve dolayısı ile kaynaklar buna göre yönetilebilir. Ancak unutulmamalıdır ki, başka sektörlerde kabul edilebilir olan bir risk faktörü oranı, konu havacılık olunca göz yumulamaz kategorisinde değerlendirilebilir.

* Güvenlik Performansının İzlenmesi ve Raporlanması

Emniyet Yönetim Sistemi (SMS), havacılık işletmelerinin güvenlik performansını izlemek ve raporlamak için bir çerçeve oluşturur. Bu süreçte, havacılık işletmeleri, güvenlik performanslarını sürekli olarak takip eder ve raporlar. Bu raporlar, havacılık işletmelerinin güvenlik performanslarını iyileştirmek için gereken önlemleri belirlemelerine yardımcı olur.

SMS’ in Potansiyel Faydaları:

Emniyet Yönetim Sistemi (SMS), havacılık sektöründe potansiyel olarak birçok fayda sağlar. Bunlara göz atacak olursak:

• Uçuş güvenliği risklerinin azaltılması
• Uçuş güvenliği kültürünün oluşturulması
• Havacılık şirketlerinin ve kuruluşlarının yasal düzenlemelere uygunluğunun sağlanması
• Havacılık şirketlerinin ve kuruluşlarının uçuş güvenliği performanslarının iyileştirilmesi
• Personelin eğitim ve farkındalığının artırılması
• Verilerin toplanması, analiz edilmesi ve kullanılması yoluyla uçuş güvenliği performansının izlenmesi ve iyileştirilmesi

Emniyet Yönetim Sistemi (SMS), havacılıkta uçuş güvenliğinin sağlanması için önemli bir adım olarak kabul edilmektedir. Havacılık şirketleri ve kuruluşları, Emniyet Yönetim Sistemi (SMS)’ nin uygulanması için çeşitli araçlar ve yöntemler seçerek, uçuş güvenliği risklerini tespit etmeli, analiz etmeli, kontrol etmeli ve azaltmalıdır. Ayrıca, personel eğitimine ve farkındalık yaratmaya özen göstermelidirler. Bu konuda “eğitim verdim, konu halloldu” yaklaşımından ziyade, personelin konuya tam katılımını sağlayıcı yöntemler ve politikalar geliştirilmelidir.

Emniyet Yönetim Sistemi (SMS)’ nin etkin bir şekilde kullanılması, havacılık sektöründeki uçuş güvenliği kültürünün oluşturulmasına ve havacılık şirketlerinin ve kuruluşlarının performanslarının iyileştirilmesine yardımcı olacaktır.

Emniyet yönetim sisteminin 4 ana bileşeni:

Tüm bu açıklama ve anlatımlardan sonra, konuyu derleyip toparlamak adına gelelim Emniyet Yönetim Sistemi (SMS)’ in bileşenlerine. Emniyet Yönetim Sistemi (SMS), havacılık sektöründe güvenliği yönetmek için dört temel bileşen içerir. Bunlar:

a) Emniyet Politikaları ve Hedefleri:

Emniyet politikaları ve hedefleri, bir organizasyonun emniyet kültürünü yansıtan ve emniyet performansını artırmak için belirlenen stratejilerdir. Bu bileşen, organizasyonun liderliği tarafından belirlenir ve tüm çalışanların bilgi sahibi olması ve uygulaması gereken bir çerçeve sunar.

Örnekler:

• Bir havayolu şirketinin, emniyet politikası olarak, müşteri beklentilerinin ötesinde emniyet standartları belirlemesi.
• Bir havaalanının, emniyet hedefi olarak, uçuşlarda herhangi bir kaza olmadan yolcuları güvenli bir şekilde taşımayı hedeflemesi.

b) Emniyet Risk Yönetimi:

Emniyet risk yönetimi, bir organizasyonun riskleri belirlemesini, analiz etmesini ve yönetmesini sağlar. Bu bileşen, organizasyonun emniyet performansını artırmak için riskleri önceden belirlemesine ve önlemesine olanak tanır.

Örnekler:

• Bir havacılık şirketinin, olası riskleri belirlemek için risk analizleri yapması ve risklerin azaltılması için önlemler alması.
• Bir havaalanının, tehlikeli madde taşıyan kargo ve bagajların güvenli bir şekilde taşınması için özel eğitimli personel istihdam etmesi.

c) Emniyet Güvencesi:

Emniyet güvencesi, bir organizasyonun emniyet performansının izlenmesi ve değerlendirilmesi için bir çerçeve sunar. Bu bileşen, organizasyonun emniyet performansını sürekli olarak takip etmesine ve düzeltici eylemler almasına olanak tanır.

Örnekler:

• Bir havacılık şirketinin, emniyet performansını takip etmek için uçuş kayıtlarını, bakım kayıtlarını ve diğer kayıtları düzenli olarak incelemesi.
• Bir havaalanının, emniyet gözetimi için özel eğitimli personel istihdam etmesi ve güvenlik sistemlerini düzenli olarak test etmesi.

d) Emniyet Teşviki:

Emniyet teşviki, bir organizasyonun emniyet kültürünü geliştirmek ve çalışanların emniyet performansını artırmak için bir dizi teşvik ve ödüller sunmasıdır. Bu bileşen, çalışanların emniyet bilincini artırmak ve emniyet performansını artırmak için bir motivasyon kaynağıdır.

Örnekler:

• Bir havacılık şirketinin, emniyet eğitimine katılan çalışanlara ödüller ve teşvikler vermesi.
• Bir hava alanının, emniyet konularında çalışanların önerilerini dikkate alması ve başarılı bir şekilde öneride bulunanları ödüllendirmesi.

Yukarıda belirtilen örnekler, emniyet yönetim sistemi bileşenleri arasındaki ilişkileri göstermektedir. Emniyet politikaları ve hedefleri, emniyet risk yönetimi ve emniyet güvencesi ile birlikte çalışarak, emniyet kültürünü geliştirmeye ve organizasyonun emniyet performansını artırmaya yardımcı olur. Emniyet teşviki ise, çalışanların emniyet bilincini artırmak ve emniyet performansını geliştirmek için bir motivasyon kaynağıdır.

Emniyet Yaklaşımlarının Yıllara Göre Değişimi

Safety Management System (SMS) kavramı, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından 2006 yılında tanıtılmıştır. Ancak, SMS kavramı, sadece havacılık sektörü için değil, diğer endüstrilerde de uzun süredir kullanılmaktadır.

SMS, ilk olarak 1988 yılında Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonra, Avrupa Birliği (AB) tarafından uygulanmaya başlanmış ve diğer endüstrilerde de yaygın olarak kullanılmıştır.

ICAO, SMS kavramını havacılık sektörü için tanıtmış ve havacılık sektöründeki emniyet yönetimi uygulamalarını standartlaştırmak için bir çerçeve oluşturmuştur. ICAO, SMS kavramının havacılık sektöründe uygulanmasıyla birlikte, havacılık endüstrisinde emniyetli bir çalışma ortamı sağlamak için önemli bir adım atmıştır.

Bugün, birçok havacılık kuruluşu, ICAO’nun belirlediği SMS standartlarına uygun olarak emniyet yönetim sistemleri uygulamaktadır. Bu sayede, havacılık sektöründeki emniyetli uçuşların sayısı artmakta ve kazaların önlenmesine katkı sağlanmaktadır.

Havacılık tarihindeki gelişmeler ve teknolojik ilerlemeler, emniyet yönetim sistemleri (SMS) kavram yaklaşımlarında da değişikliklere yol açmıştır. Aşağıda, havacılık tarihi boyunca SMS kavram yaklaşımlarındaki önemli değişiklikler hakkında birkaç örnek verilmiştir:

* 1900’lerin başları:

Havacılık endüstrisi henüz yeni gelişmeye başlamıştı ve emniyet yönetimi henüz bir kavram olarak ortaya çıkmamıştı. İlk havacılık kazaları meydana geldiğinde, genellikle tek bir kişinin hatası veya donanım arızaları nedeniyle gerçekleşti.

[box type=”note” align=”aligncenter” class=”” width=””]Not: “İlk uçak 1903 yılında icat edildi, ne emniyet yönetimi?” diye aklınıza bir soru gelebilir. O zaman ben de derim ki: “Siz havacılığı uçaklardan ibaret mi sanıyorsunuz?” 😊[/box]

* 1920′ ler:

Havacılık endüstrisi büyümeye ve gelişmeye devam ederken, emniyet yönetimi de önem kazanmaya başladı. Havacılık kuruluşları, uçuşlardaki riskleri azaltmak için basit yöntemler ve prosedürler geliştirmeye başladılar.

* 1950′ ler:

Havacılık sektörü, emniyet yönetimine daha da fazla odaklanmaya başladı. Havayolu şirketleri, uçuş emniyetiyle ilgili daha ayrıntılı prosedürler ve eğitim programları geliştirdiler. Hava trafik kontrolü de dahil olmak üzere, havacılık sektöründeki diğer bileşenler de daha sıkı düzenlemelere tabi tutuldu.

* 1970′ ler:

Havacılık endüstrisi, emniyet yönetiminde bir dönüm noktasına geldi. Bu dönemde, emniyet yönetim sistemleri kavramı ortaya çıktı ve havacılık sektöründe yaygın bir şekilde uygulanmaya başladı. Havayolu şirketleri ve diğer havacılık kuruluşları, emniyet yönetim sistemleri geliştirmek için daha sofistike teknikler ve prosedürler kullanmaya başladılar.

* 2000′ ler:

11 Eylül saldırıları, havacılık sektöründeki emniyet yönetim sistemleri yaklaşımlarını bir kez daha değiştirdi. Bu olayın ardından, havacılık sektörü, daha güvenli ve daha güvenli uçuşlar sağlamak için daha sıkı düzenlemelere ve prosedürlere odaklandı.

Günümüzde, havacılık sektörü, daha sofistike teknikler ve prosedürler kullanarak, emniyet yönetim sistemleri kavramını geliştirmeye devam ediyor. Havacılık kuruluşları, SMS kavramını uygulayarak, havacılık endüstrisindeki uçuş emniyetini artırmak için çalışıyorlar.

Sonuç

SMS, havacılık sektöründe güvenliğin artırılması için birçok avantaj sunar. Bu sistem, havacılık işletmelerinin riskleri belirlemesine, analiz etmesine, değerlendirmesine ve yönetmesine olanak tanır. Ayrıca, SMS, havacılık işletmelerinin güvenlik performanslarının sürekli olarak izlenmesine ve iyileştirilmesine de olanak tanır. SMS, havacılık işletmelerinin güvenliği artırarak, havacılık sektörünün daha güvenli bir hale gelmesine katkı sağlar.

Kaynaklar: 

1. SHGM
2. ICAO
3. FAA

Umarım faydalı olmuştur…

Saygılarımla